ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΟΔΥΣΣΕΑ ΕΛΥΤΗ 11-30 ΜΑΡΤΙΟΥ
«ΜΗΝΑΣ ΕΛΥΤΗ» Ο ΜΑΡΤΙΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ.
|
|
Η έκθεση, φέρει τον τίτλο «Ο νικήσαντας τον Αδη», μνημονεύοντας το στίχο του Άξιον Εστί «Ο νικήσαντας τον Αδη και τον έρωτα σώσαντας» . « Το εκθεσιακό αυτό γεγονός δεν έχει χαρακτήρα μνημόσυνου, αλλά αποτελεί κατάθεση μνήμης, ζωντανεύοντας εικόνες από όλες τις φάσεις του έργου του Ελύτη και φέρνοντας για πρώτη φορά στο φως δυσεύρετες και μοναδικές συλλεκτικές εκδόσεις, χειρόγραφα κείμενα, αλλά και σχέδια, υδατογραφίες και κολάζ. Η έκθεση αναδεικνύει τόσο τον ποιητή, όσο και τον άνθρωπο που είχε πάθος με τις εικαστικές τέχνες», αναφέρει χαρακτηριστικά Δημήτρης Καλοκύρης, οργανωτής του αφιερώματος .
Το Γενί Τζαμί, παλιό μουσουλμανικό τέμενος και αρχαιολογικό μουσείο, ένα από τα σημαντικότερα ιστορικά κτίρια της Θεσσαλονίκης, δημιουργεί κατάνυξη στον επισκέπτη, ο οποίος περιδιαβαίνοντας στα εκθέματα, ακούει ταυτόχρονα τη φωνή του Ελύτη, που απαγγέλλει ποιήματά του.
Εννέα προθήκες και ισάριθμα γιγάντια φωτογραφικά πανό αποτελούν τον κύριο κορμό της έκθεσης στο ισόγειο. Δύο μεγάλα πανό αριστερά και δεξιά της εισόδου αναγράφουν μεγεθυμένα χειρόγραφα του ποιητή, ενώ στο κέντρο εκτίθενται χειρόγραφα εργασίας -με πρόχειρες σημειώσεις και διορθώσεις- και καλλιγραφημένα χειρόγραφα με σχέδια.
Στον ίδιο χώρο, εκτίθενται για πρώτη φορά υδατογραφίες του Ελύτη, εμπνευσμένες από την «Αποκάλυψη» του Ιωάννη, που είχε και ο ίδιος μεταφράσει.
Προορίζονταν για να κοσμήσουν ένα λεύκωμα, που δεν εκδόθηκε ποτέ. Μεταξύ των άλλων εκθεμάτων, μία ανέκδοτη συλλογή μεταξοτυπιών του ποιητή, που συνόδευσαν την εκτός εμπορίου έκδοση της Σαπφώς, τα πρωτόλεια, άγνωστες συλλεκτικές
εκδόσεις, τα χειρόγραφα εργασίας του Άξιον Εστί και εκδόσεις του έργου σε πολλές γλώσσες, περγαμηνές από τα πανεπιστήμια της Σορβόννης, της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, που τον αναγόρευσαν επίτιμο διδάκτορα, οι πρώτες εκδόσεις του, που δεν κυκλοφορούν εδώ και πολλά χρόνια και βέβαια, το Νόμπελ μαζί με το τέλεξ του ξένου πρακτορείου, που ανήγγειλε σε όλο τον κόσμο την ανώτατη λογοτεχνική επιβράβευση του Έλληνα ποιητή. Αξίζει να σημειωθεί ότι το βραβείο δε βρίσκεται σε περίοπτη θέση ως κεντρικό έκθεμα, γιατί, όπως εξηγεί ο κ. Καλοκύρης, «ο ίδιος ο Ελύτης δεν το θεωρούσε την κορυφαία στιγμή, αλλά ένα σημαντικό σταθμό».
Το πρώτο ποίημα (Του Αιγαίου - Προσανατολισμοί, 1940), το ποίημα της ωριμότητας (Το Άξιον Εστί ΙΗ’, 1959) και το τελευταίο (Το Ύστερο των Σαββάτων - Τα Ελεγεία της Ωξώπετρας, 1991), αναγράφονται στη σειρά σε μια ογκώδη αναπαραγωγή, που στήθηκε σε παραβάν στον πρώτο όροφο. Στον ίδιο χώρο, αντικρίζει κανείς τέσσερις προθήκες με μελέτες για τον Ελύτη, αφιερώματα περιοδικών απ’ όλο τον κόσμο, μεταφρασμένα βιβλία του, προσωπογραφίες και αφίσες.
Τα εννέα γιγάντια πανό απεικονίζουν μεγεθυμένες φωτογραφίες του ποιητή, καλύπτοντας ανά δεκαετία από
τη γέννησή του, το 1911, έως το τέλος του, το 1996, τις σημαντικότερες στιγμές της ζωής του. Στη βάση της κάθε φωτογραφίας, ένας στίχος του ποιητή χαρακτηριστικός της χρονικής περιόδου, «βοηθά στην ανάγνωση της φωτογραφίας σε ένα δεύτερο επίπεδο», όπως εξήγησε ο κ. Καλοκύρης. Αριστερά των εικόνων, παρουσιάζεται το βιογραφικό της δεκαετίας στα ελληνικά και τα αγγλικά και δεξιά, μία σειρά από φωτογραφίες που τραβήχτηκαν εκείνα τα χρόνια. Στο κέντρο του πανό, άγνωστα έργα ζωγραφικής του Ελύτη, κυρίως ακουαρέλες.
Φωτογραφίες του Ελύτη με τη Μελίνα Μερκούρη, το Μίκη Θεοδωράκη, τον Ευγένιο Ιονέσκο, το Λουί Αραγκόν, το Δημήτρη Χορν, το Γιώργο Σεφέρη, τον Ανδρέα Εμπειρίκο, τη σύντροφό του και τόσους άλλους. Ο Ελύτης στα αγαπημένα του νησιά, στα ταξίδια του στον κόσμο, στην απονομή του Νόμπελ στη Στοκχόλμη το 1979, στην αυτοεξορία του στο Παρίσι επί δικτατορίας, φοιτητής Νομικής το 1931, στο μέτωπο της Αλβανίας το 1941 και σε φωτογραφίες της οικογένειας Αλεπουδέλη.
Μαρτυρίες του ποιητή για τη γέννηση (Ιδού εγώ λοιπόν, ο πλασμένος για τις μικρές Κόρες και τα νησιά του Αιγαίου) μέχρι το θάνατο, για τον οποίο αναγράφεται, δίπλα σε μία πρόσφατη φωτογραφία του, όπου αγναντεύει την αγαπημένη του, φουρτουνιασμένη θάλασσα του Αιγαίου. «Όλα χάνονται. Του καθενός έρχεται η ώρα. Όλα μένουν. Εγώ φεύγω. Εσείς να δούμε τώρα».
Προβολές video
Η διάρκειας 45 λεπτών προβολή video περιλαμβάνει τρεις ταινίες.
Στις δύο πρώτες με τίτλο «Φωτός Γραφές» και «Ο Κήπος Βλέπει», η επιμέλεια ανήκει στη σύντροφο του ποιητή Ιουλίτα Ηλιοπούλου. Το τρίτο φιλμ προβάλλει την απονομή του βραβείου Νόμπελ και προέρχεται από το αρχείο της ΕΡΤ. Οι προβολές γίνονται καθημερινά το πρωί 9-1 και το απόγευμα 5, 7 και 8. Το Σάββατο και την Κυριακή, κάθε μία ώρα από τις 9 το πρωί έως τις 8 το βράδυ.
Τα εγκαίνια
Σε ένδειξη σεβασμού προς τη μνήμη του ποιητή, η έκθεση άρχισε να λειτουργεί «αθόρυβα», αλλά με μεγάλη επιτυχία, από τις 11 Μαρτίου. Τα επίσημα εγκαίνια πραγματοποιούνται στις 18 Μαρτίου, στις 7 το απόγευμα, παρουσία της συντρόφου του Οδυσσέα Ελύτη, Ιουλίτας Ηλιοπούλου.
Η έκθεση λειτουργεί από Δευτέρα έως Παρασκευή 9-2 και 5-7, ενώ το Σάββατο και την Κυριακή από τις 9 το πρωί έως τις 8 το βράδυ συνεχώς.
Παράλληλα, στο Πολιτιστικό Κέντρο του Δικηγορικού Συλλόγου, στη Διαγώνιο, πραγματοποιούνται τα «τρία «μαθήματα» για τον Ελύτη», οι λογοτεχνικές βραδιές του Οργανισμού Πολιτιστικής Πρωτεύουσας:
Ο πρώτος κύκλος των τριών «μαθημάτων» πραγματοποιείται την Τετάρτη, την Πέμπτη και την Παρασκευή 12, 13 και 14 Μαρτίου στις οκτώμισι το βράδυ, με «καθηγητή» το συγγραφέα Γιώργο Κοροπούλη. Τρία ακόμη «μαθήματα» θα «παραδώσει» ο κριτικός Άρης Μπερλής στις 17, 19 και 20 Μαρτίου .
«Η πρόσληψη του έργου του Ελύτη», επισημαίνει ο Γιώργος Κοροπούλης, «έχει υποστεί μια τυποποίηση, ενώ συσκοτίζεται περισσότερο από τον επίσημο σχολιασμό. Στα «μαθήματα» διαλύουμε ένα πλέγμα διαμεσολαβήσεων και αυτονόητων σχημάτων, ώστε να «ανακτήσουμε» τα ποιήματα του Ελύτη. Ας προσπαθήσουμε, συμπληρώνει, να ξαναδιαβάσουμε τα κείμενα που πειστήκαμε ότι ξέρουμε τόσο καλά».
Ο πολιτικός Ελύτης, ο εθνικός Ελύτης, η αισθαντικότητα και οι ιδεολογικές όψεις της ποίησής του, η αναμέτρηση και ο διάλογος με τους μείζονες προγόνους ποιητές είναι μερικά από τα θέματα που θα αναλύσει στα δικά του «μαθήματα» ο Άρης Μπερλής, ο οποίος θα προσπαθήσει να προσεγγίσει τη συνολική θέση του Οδυσσέα Ελύτη στο πάνθεο της Ελληνικής Τέχνης του ποιητικού λόγου.
Η είσοδος και στους δύο κύκλους «μαθημάτων» είναι ελεύθερη για το κοινό με προσκλήσεις που διατίθενται από το Πολιτιστικό Κέντρο του Δικηγορικού Συλλόγου.
Το αφιέρωμα συμπληρώνουν τρεις μεγάλες μουσικές συναυλίες:
βασίζεται στο ποίημα του Οδυσσέα Ελύτη «Ιουλίου Λόγος», παρουσιάζεται την Τρίτη 18 Μαρτίου, στο πλαίσιο του αφιερώματος στον μεγάλο ποιητή, που διοργανώνει ο Οργανισμός Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης «Θεσσαλονίκη 1997».
Το έργο «Ιουλίου Λόγος» περιλαμβάνει πολλά θεατρικά στοιχεία, σκηνοθετημένα δρώμενα, εικόνες, χρώματα, ήχους, σε μια προσπάθεια να αποδοθεί το ποίημα του Ελύτη που είναι «λουσμένο» στο εκτυφλωτικό καλοκαιρινό φως.
Οι συντελεστές της παράστασης είναι: Μουσική: Αγγελική Ιωννάτου. Ενορχήστρωση, διασκευές: Henry Angel. Σολίστ: Αγγελική Ιωννάτου (κοντράλτο), Σπύρος Σακκάς (βαρύτονος), Μικρό Αγόρι: σοπράνο. Henri Angel (έγχορδα, κρουστό). Didier Malbec (μπάσο, κοντραμπάσο). Bruno Sansalone (κλαρινέτο). Καλλιτεχνική συνεργασία: Arlette Bonnard. Κοστούμια: Jean n ine Gonzalez. Συμμετέχει η χορωδία των τζιτζικιών της Πελοποννήσου.
Το ποίημα «Ιουλίου Λόγος» περιλαμβάνεται στην ποιητική συλλογή «Τα ελεγεία της οξώπετρας», που ο Οδυσσέας Ελύτης έγραψε το 1991. (Οξώπετρα είναι μια λέξη που έπλασε ο Ελύτης και σημαίνει «στην άκρη της προβλήτας»). Μέσα από τη συλλογή αυτή διαφαίνεται η ιστορία του τελειώματος της ζωής και το βλέμμα του γέρου ανθρώπου που κοιτάει τον καιρό που πέρασε. Ανάμεσα από τα ελεγειακά ποιήματα της συλλογής ο λόγος του Ιουλίου ξεχωρίζει ως ένας λαμπρός ύμνος στην αβέβαιη παιδική ηλικία και στην πρώτη γεύση της εφηβείας. Η Αγγελική Ιωννάτου ανακάλυψε το «Ιουλίου Λόγος» σε ένα μικρό μπλε βιβλιαράκι που της έστειλε ο Οδυσσέας Ελύτης το 1992. Ένα βιβλίο με φωτογραφίες από την παιδική ηλικία του ποιητή, με τη θάλασσα, τις βάρκες, τα παιδικά παιγνίδια και λίγες σκόρπιες φράσεις, σαν λεζάντες, ένα είδος διακεκομμένης ένδειξης του μυστηρίου, η ιστορία μιας ζωής.
Η Αγγελική Ιωννάτου, πολυβραβευμένη μουσική φυσιογνωμία, έχει μελοποιήσει έργα πολλών σύγχρονων Ελλήνων ποιητών χρησιμοποιώντας την μητρική της γλώσσα ως βασικό υλικό της δουλειάς της. Από το 1980 συνθέτει μουσική κυρίως για τα ποιήματα του Οδυσσέα Ελύτη. Έχει μελοποιήσει τα έργα «Μαρία Νεφέλη», «Το μονόγραμμα», «Το Αρχιπέλαγος», του Οδυσσέα Ελύτη, αλλά και αποσπάσματα της Σαπφούς, σύγχρονων Ελλήνων ποιητών, κ.ά. Ζει στη Γαλλία και συνεργάζεται με το «Theatre de Sartrouville».
O Henry Angel, σημαντικός μουσικός, συνθέτης και διασκευαστής, υπήρξε μέλος του σύγχρονου μουσικού συγκροτήματος «Ensemble de Musique Vivante», έχει ασχοληθεί με την μουσική της Αναγέννησης και του Μεσαίωνα και έχει ιδρύσει διάφορα συγκροτήματα παλιάς μουσικής. Επίσης, έχει συνθέσει μουσική για τον κινηματογράφο, μια μεσαιωνική όπερα, και έχει κάνει τη μουσική επένδυση σε θεατρικά και χορευτικά έργα.
Ο βαρύτονος Σπύρος Σακκάς σπούδασε στην Μουσική Ακαδημία της Αθήνας και στην Ακαδημίας Μότσαρτ του Σάλτσμπουρκ. Έχει τραγουδήσει πολλά νέα τραγούδια, μερικά από τα οποία γράφτηκαν ειδικά γι’ αυτόν από σημαντικούς σύγχρονους συνθέτες. Έχει λάβει μέρος σε πολυάριθμες διεθνείς εκδήλωσες με σημαντικές ορχήστρες, και διδάσκει στο «Philadelphia College of the Performing Arts».
Το Σάββατο 22 Μαρτίου στον ίδιο χώρο, η «Ορχήστρα των Χρωμάτων», δημιούργημα του Μάνου Χατζιδάκι, παρουσιάζει έργα Μπαχ, Μότσαρτ και δύο ποιήματα του Ελύτη («Μικρός Ναυτίλος» και «Τα Ελεγεία της Οξώπετρας»), μελοποιημένα από το συνθέτη Γιώργο Κουρουπό.
Τη Δευτέρα 24 Μαρτίου «Στο βυθό της μουσικής συνταξιδεύουμε...». Είναι μια συναυλία του συνθέτη Νίκου Πλάτανου, βασισμένη στην ποίηση του Ελύτη, στο θέατρο «Αυλαία». Τραγουδούν ο Αλκίνοος Ιωαννίδης, η Έφη Θεοδώρου, η Ρόνυ Γανιάρη και ο συνθέτης.
Οι τρεις συναυλίες έχουν ώρα έναρξης 21.00 και από σήμερα διατίθενται εισιτήρια από τα εκδοτήρια του Οργανισμού στην Πλατεία Αριστοτέλους και στο Θέατρο της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών και οι τιμές τους είναι οι εξής: