Το έργο "Στέφανος εξ ακανθών" τεκμηριώνει τις αντιλήψεις του γύρω από τα χριστολογικά θέματα που ανάγονται στα πρώτα χρόνια του 17ου αιώνα και την επελθούσα αλλαγή στη σύλληψη του φωτός, που ξεκινάει με τα δύο πλευρικά έργα της Capella Contarelli στον San Luigi dei Francesi. Ιδιαίτερα με το "Μαρτύριο του Αγίου Ματθαίου".

Στις 29 Σεπτεμβρίου 1571, πιθανόν, γεννήθηκε στο Μιλάνο, ο Μichelangelo Μerisi. Το όνομά του δόθηκε από τη μνήμη του Αγίου εκείνης της ημέρας: Μιχαήλ Αρχάγγελος, αλλά αυτός έγινε ξακουστός με το όνομα του τόπου από όπου κατάγονταν οι γονείς και όπου πέρασε την παιδική του ηλικία και ένα μέρος της εφηβείας: το Caravaggio. Ο πατέρας του, Fermo Μerisi, ήταν ο επιστάτης της ακίνητης περιουσίας του μαρκήσιου του Caravaggio, Francesco Sforza. Καθοριστικές για τη ζωή του ζωγράφου αποδείχτηκαν οι σχέσεις και οι ευγενείς συγγένειες του μαρκήσιου: με τους Βorromeo, τους Colonna, τους Doria. Στα δεκατρία του χρόνια στέλνουν το Μichelangelo στο Μιλάνο, μαθητευόμενο ζωγράφο στο εργαστήρι του Simone Ρeterzano. Στο μεταξύ, ο πατέρας του πέθανε από πανούκλα και το αγόρι μένει μόνο με τη μητέρα του, Lucia, και τους τρεις αδελφούς του. Τα τέσσερα χρόνια της μαθητείας στο Μιλάνο τα ακολουθούν χρόνια ασωτίας, όταν ο Μichele πουλάει μέρος της πατρικής κληρονομιάς και καταλήγει και στη φυλακή, μπλεγμένος σε ένα φόνο. Είναι το πρώτο σημάδι μιας ανήσυχης ύπαρξης, προορισμένης να παραβιάζει τους κανόνες.

Ο ορίζοντας της Λομβαρδίας γίνεται στενόχωρος, η αδημονία γίνεται αβάσταχτη. Ίσως, κιόλας από τις αρχές του καλοκαιριού του 1592, ο Caravaggio έχει αφήσει την πατρίδα του και φτάνει στη Ρώμη, μεγάλη πρωτεύουσα των καλλιτεχνών της εποχής. Τα πρώτα χρόνια στη Ρώμη είναι άθλια και σκοτεινά: δουλειές περιστασιακές, αρρώστιες, φτώχεια. Είναι όμως ζωντανή η θέληση να αντέξει για να έλθει αντιμέτωπος με το μέλλον του. Ανέχεται λοιπόν τις αντιξοότητες και τα δύσκολα χρόνια, ιδίως αν σίγουρα έχουν κάποια επαγγελματική σημασία, όπως η παραμονή στο εργαστήρι του Cavalier d' Αrpino και του αδελφού του, Βernardino Cesari. Η επιθυμία για χειραφέτηση δεν αργεί να εκδηλωθεί και η χειροπιαστή βοήθεια για να την πετύχει έρχεται μέσα από μια νέα γνωριμία, με τον Ρrospero Οrsi.

Ο καιρός είχε ωριμάσει για μια κρίσιμη συνάντηση, εκείνη με τον καρδινάλιο Francesco Μaria del Μonte, πρεσβευτή του μεγάλου δούκα της Τοσκάνης στη Ρώμη, που από το 1595 θα φιλοξενήσει το Μerisi πέντε χρόνια στο παλάτι του και θα γίνει ο μαικήνας του. Σ' αυτή την ευτυχή περίοδο ανήκουν έργα όπως: la Βuon aventura, Μaddalena Doria, la Μusica di alcuni Giovani, Ragazzo morso dal ramarro, Suonatore di liuto, Μedusa degli Uffizi. Ήδη σ' αυτά τα πρώτα έργα, όπου τα χρώματα, πυκνά και μεστά, και το φωτεινό φόντο προέρχονται από τη λομβαρδική παιδεία του Μerisi, αναδύεται η μέθοδος που θα είναι το κεντρικό σημείο του νεωτερισμού του Caravaggio: πιστή προσκόλληση στο φυσικό στοιχείο, καμιά αναίρεση της πραγματικότητας του ζωντανού μοντέλου που έχει ο ζωγράφος μπροστά του. Η τεχνική του Caravaggio, που οι πρόσφατες επιστημονικές διαπιστώσεις μας επέτρεψαν να γνωρίσουμε, παίρνει οριστική μορφή. Η συνήθεια του ζωγράφου να χαράσσει με μια μύτη, όπως η άλλη άκρη του πινέλου, γραμμές απευθείας πάνω στην προετοιμασία, λίγο ή πολύ νωπή, πριν ή κατά την τελική στρώση του χρώματος. Η απουσία προσχεδίου και η επιλογή, αντίθετα, ενός είδους σχεδιασμού ζωγραφίζοντας: το σχέδιο χαράσσεται πάνω στην προετοιμασία με γρήγορες, πρόχειρες πινελιές, που χρησιμεύουν για να στηθούν τα κυριότερα στοιχεία της σκηνής, για να καθοριστούν οι μάζες τους, οι αποστάσεις και οι διαστάσεις. Η επιτυχία στη Ρώμη έρχεται ξαφνικά, στο τέλος του αιώνα, όταν του παραγγέλλονται πίνακες για τα κλίτη του ναού San Luigi dei Francesi.

Η απήχηση πρέπει να ήταν τεράστια, τα έργα για δημόσιους χώρους αρχίζουν να διαδέχονται το ένα το άλλο ακατάπαυστα: στη Santa Μaria del Ρopolo, στη Santa Μaria della Scala, στην Chiesa Νuova dei filippini, και οι πίνακες του Μerisi αρχίζουν να γίνονται αντικείμενα έριδος και να αναζητούνται από παθιασμένους συλλέκτες. Ανάμεσά τους, ο μαρκήσιος Vincenzo Giustiniani, ο Γενουάτης τραπεζίτης Οttavio Costa, ο καρδινάλιος Gerolamo Μattei. Είναι το σημάδι της επιτυχίας. Οι επαναστατικές καινοτομίες του Caravaggio δεν τρομάζουν. Αντίθετα, η πραγματικότητα, που αποτυπώνεται έτσι όπως είναι, γοητεύει, εκπλήσσει, ίσως, μαγεύει και αναστατώνει έτσι όπως και τα χρώματα του ζωγράφου κόκκινα και γαιώδη, χρησιμοποιούνται για να τονίσουν με την αντίθεση, τη φωτεινότητα και τη φυσικότητα των μορφών που αναδύονται. Ο ατίθασος χαρακτήρας του Μichelangelo, ίσως παρακινημένος από την ακάθεκτη επαγγελματική καταξίωση, ξαναβγαίνει στην επιφάνεια: στα χρόνια μεταξύ 1603 και 1606, αμέτρητοι είναι οι καυγάδες, οι προσβολές, οι μηνύσεις, οι επιθέσεις, όπως εκείνη, το καλοκαίρι του 1605, στο συμβολαιογράφο Ρasqualone στην πλατεία Νavona, που την ακολούθησε μια σύντομη φυγή στη Γένουα, όπου μπαίνει υπό την προστασία των Colonna και των Doria.

Δεν πέρασε μήνας από τότε που γύρισε στη Ρώμη και ο Μichelangelo Merisi δημιουργεί ασταμάτητα νέα σπουδαία έργα για δημόσιους χώρους: στο ναό του Sant Αgostino και επιτέλους και στον Άγιο Πέτρο, όπου, όμως, η Παναγία των ιπποκόμων απορρίπτεται, καθαρά για λόγους ευπρέπειας. Ο μεγάλος πίνακας για Αγία Τράπεζα θα αγοραστεί αμέσως από έναν άλλο ισχυρό, φανατικό συλλέκτη των έργων του Μerisi, τον Scipione Βorghese. Πλησιάζει το τέλος της μεγάλης εποχής του στη Ρώμη. Στις 28 Μαΐου 1606 ένας από τους αμέτρητους καυγάδες του έχει τραγικό επίλογο. Ο Caravaggio σκοτώνει τον Ranuccio Τomassoni από το Τerni και πληγώνεται και ο ίδιος. Και πάλι φυγή, αυτή τη φορά οριστική, για να γλιτώσει από τη θανατική καταδίκη που κρέμεται πάνω από το κεφάλι του. Οι Colonna τον βοηθούν και τον φιλοξενούν μερικούς μήνες στο Ρaliano· θα είναι μια ανάπαυλα, για να γιατρευτεί από τις πληγές, να ζωγραφίσει πάλι πίνακες και να διαλέξει μια νέα ζωή. Το φυγάδα θα δεχτεί η Νάπολη και αμέσως θα ανατεθούν στον Caravaggio σημαντικές παραγγελίες, όπως οι πίνακες για Αγία Τράπεζα με τα Επτά Έργα ευσπλαχνίας και Η μαστίγωση. Για λόγους που δεν είναι ακόμα σαφείς ο Μichelangelo την επόμενη κιόλας χρονιά, το 1607, αφήνει τις ανέσεις και τις τιμές της Νάπολης, για να μετακομίσει στη Μάλτα (γοητευμένος ίσως από την πιθανότητα να κηρυχθεί ιππότης της Μάλτας).

Στο νησί ζωγραφίζει το μεγάλο έργο "Αποκεφαλισμός του Ιωάννη του Βαπτιστή", το μοναδικό πίνακα όπου ο ζωγράφος αφήνει την υπογραφή του. Και πάλι μυστηριώδεις εντάσεις, περίπλοκες ίντριγκες: ο Caravaggio μπαίνει στη φυλακή και με περιπετειώδη τρόπο καταφέρνει να δραπετεύσει. Φτάνει στη Σικελία, όπου σε διάστημα περίπου ενός χρόνου περίπου φιλοτεχνεί μνημειώδης πίνακες για Αγία Τράπεζα, στις Συρακούσες, τη Μεσσήνη, το Παλέρμο. Τον Οκτώβριο του 1609 ο Μerisi είναι ξανά στη Νάπολη· στην ταβέρνα του Cerriglio πέφτει θύμα μιας επίθεσης που τον φέρνει κοντά στο θάνατο· η δραστηριότητά του αρχίζει ξανά και προσπαθεί, με τις υψηλές του γνωριμίες, να πετύχει την χάρη, για να επιστρέψει στη Ρώμη. Στα έργα αυτής της περιόδου (στη Μάλτα, τη Σικελία, τη Νάπολη) η μορφολογία ανασκευάζεται όλο και πιο πολύ, οι πινελιές περιορίζονται στο απαραίτητο, γίνονται απελπισμένες σπαθιές χρώματος πάνω στον τόνο της προετοιμασίας που αφήνεται εμφανής ή καλύπτεται ελαφρά. Επιτέλους , φτάνει στη Νάπολη η είδηση ότι επίκειται η χάρη του Πάπα.

Ο Μichelangelo, φιλοξενούμενος στο παλάτι της μεγάλης του προστάτιδας, Costanza Sforza Colonna, μαρκησίας του Caravaggio, αποφασίζει να επιστρέψει στη Ρώμη. Αλλά η φελούκα στην οποία μπαρκάρει αναγκάστηκε να σταματήσει στο Ρalo, κοντά στις εκβολές του Τίβερη. Οι πληροφορίες σ' αυτό το σημείο γίνονται διφορούμενες, οι αφηγήσεις αντιφατικές. Ο Caravaggio ίσως να είχε συλληφθεί, η φελούκα φεύγει χωρίς αυτόν, με όλες του τις αποσκευές και τους πίνακες που έφερνε μαζί του. Λίγο μετά φτάνει η αγγελία του θανάτου, στις 18 Ιουλίου 1610 στο Ρorto Εrcole, οι αιτίες του οποίου είναι ακόμα, σε μεγάλο βαθμό, ανεξιχνίαστες.

Ο Orazio Gentileschi για κάποια περίοδο, πριν από το 1603, υπήρξε φίλος του. Για τον Οrazio Borgianni προκύπτει ότι είχε κάποιες συγκρούσεις με αυτόν. Ο Carlo Saraceni αναφέρεται το 1606, ότι ανήκε στο περιβάλλον του Caravaggio. Και ο Bartolomeo Manfredi από τη Λομβαρδία και ο Cecco del Caravaggio είχαν στενές σχέσεις με τον Μerisi. Κατά τη δεύτερη δεκαετία του 17ου αιώνα, ο Manfredi είχε μια δραστηριότητα που υιοθετήθηκε πολύ από τους ζωγράφους βόρειας προέλευσης, όσον αφορά τους πίνακες με οριζόντιο σχήμα, τόσο θρησκευτικής όσο και λαϊκής θεματολογίας, στους οποίους απεικονίζονται οι μορφές ως επί το πλείστον με σύγχρονα ενδύματα. Ο Battistello Caracciolo υπήρξε ο επιφανέστερος ζωγράφος της σχολής του Caravaggio στη Νάπολη. Γνωρίζουμε ότι υπήρξε φίλος του και ότι μιμήθηκε, με μια σίγουρα άμεση γνώση, τις ζωγραφικές του μεθόδους".

Ανήκε στη συλλογή της Villa Borghese (Ρώμη 1650), κατόπιν στη συλλογή Atri (Παρίσι, ΧΙΧ αι.) και εμφανίζεται στο χώρο του εμπορίου έργων τέχνης στη Ρώμη το 1925. Σήμερα ανήκει στη συλλογή του Ιδρύματος Roberto Longhi.

Η φιλολογική ανάγνωση του έργου εμπλουτίστηκε προοδευτικά κα σε εικονολογικό επίπεδο, δεδομένου και του μεγάλου αριθμού των ερμηνειών, με τις οποίες αποκωδικοποιείται η συμβολογία των μεμονομένων στοιχείων του έργου. Όπως η απεικόνηση της μεταφοράς της πικρής απογοήτευσης του έρωτα, αποδομένης σ' ένα κλασικό σκηνικο (το τριαντάφυλλο στα μαλλιά, καθώς και η αρχαΐζουσα ενδυμασία), η αναφορά της ξαφνικής στροφής στον πόνο, από την ηδονή των αισθήσεων (η οποία απεικονίζεται με τα φρούτα και τα λουλούδια).

Αξιοσημείωτη είναι η ερμηνεία του Slatkes (1969) την οποία εμπλούτιζε ο ίδιος το 1976: η πράσινη σαύρα, βάσει των εγχειριδίων της Φυσικης Ιστορίας της εποχής, ήταν αναγνωρισμένη σαν θανατηφόρα δηλητηριώδης, γεγονός το οποίο αφαιρεί κάθε "επιθυμία" από το αντικείμενο και δίνει καποια νότα τρόμου. Επίσης η σαύρα θεωρείται κατα θαυμαστό τρόπο, άτρωτη στη φωτιά. Η έκφραση του νέου είναι μαζί αντιδραση τρόμου, καθώς και ένδειξη οργίλου χαρακτήρα. Το τριαντάφυλλο συμβολίζει το εύθραυστο πάθος, τα συκα υπονοούν ερωτισμο, τα κεράσια γονιμότητα, ο δείκτης του χεριου (όπως μαρτυρεί και η λατινική λογοτεχνία) συμβολίζει την αναίδεια. Τέλος, ολοκληρο το επεισόδιο τοποθετειται ανάμεσα σ αλληγορίες της αίσθησης και της αφής.

Ως αποτέλεσμα αυτης της σημειολογικής ανάγνωσης, το έργο του Caravaggio, αποδεικνύεται ότι είναι στενά συνδεδεμένο με τον κόσμο των αλληγοριών της ευρωπαϊκής κουλτουρας του 1500, δηλαδή του κόσμου των στοιχειων (στο συγκεκριμενο έργο η φωτιά), των χαρακτήρων (του οργίλου), των συναισθημάτων (το ερωτικό πάθος), των αισθήσεων (της αφής). Αυτό αποδεικνύει ότι ο Caravaggio ήταν γνώστης της ευρωπαϊκής ζωγραφικης και χαρακτικής και προβάλλει αυτο του το έργο σ' ένα πολιτισμικό φόντο πιο ευρύ και πολυπλοκο από αυτό της Λομβαρδίας (κατάγωγή του) καθώς και από το ανάλογο της Ρώμης του 1600.

(Bιβλιογραφία: Manchini 1619-1621, Baglione 1642, Longhi 1928-29, Berenson 1951, Gregori 1972).